ΕΝ ΧΟΡΩ , 5Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ (2004- 05).

1. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 4ΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

2. Η ΗΠΕΙΡΟΣ ΤΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΠΑΛΑΦΑ

Στον τομέα της γνωριμίας με πρόσωπα του ευρύτερου Χώρου και....η Ήπειρος μέσα από τα μάτια ενός μεγάλου Έλληνα, ένας σημαντικού Ηπειρώτη στον οποίο, όπως και σε άλλους της γενιάς του, οφείλουμε πολλά.

Του φωτογράφου και κινηματογραφιστή κ Κώστα Μπαλάφα, μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες που συνάντησε η εκπομπή μας.

Έναν σοφό άνθρωπο, που μας τίμησε με την παρέα του για πάνω από μια ώρα προσφέροντάς μας εκπληκτικά δείγματα της σκέψης του μέσα από αυτά που είδε και έμαθε σε έναν από τους πιο δύσκολους και παράξενους αιώνες για τη χώρα μας όπως ο 20ος.

Και τον αιώνα αυτό τον αποτύπωσε και τον φωτογράφισε, ώστε εμείς να μπορούμε να βλέπουμε την πραγματική όψη όσων μας διηγούνται οι παλαιότεροι.

Μας μίλησε για τον πόλεμο, την κατοχή, την προσπάθεια μετά να ξαναστηθεί η Ελλάδα, μας μίλησε για την Ήπειρό του, τους ορεσίβιους αλλά και τους αστούς, για την Ηπειρώτισσα μάνα, τα πανηγύρια, τους χορούς, τις φορεσιές και τόσα άλλα.

Και εκεί για μια ακόμη φορά ξανασκεφτήκαμε πόσο καλύτερα θα ήταν τα πράγματα αν η τεχνολογία μας είχε βοηθήσει ώστε να βλέπουμε σε βιντεοκασέτα λόγου χάρη πως χόρευαν το τσάμικο πριν 120 χρόνια, ή πως τραγουδούσαν ένα τραγούδι πριν 150 χρόνια, ή πως έχτιζαν τα γεφύρια, ή πως τα καραβάνια διένυαν την μεγάλη απόσταση ώσπου να φτάσουν στον τόπο προορισμού.

Πόσο πλουσιότεροι θα ήμασταν και πόσα λάθη θα αποφεύγαμε.

Μα κι από την άλλη μεριά, την αισιόδοξη που πάντα αρέσκεται η εκπομπή μας να βλέπει τα γεγονότα, πόσο τυχεροί είμαστε που μπορεί η γενιά μας να βλέπει τον πρόγονό μας μέσα από τις φωτογραφίες, όπως του κ Μπαλάφα να χτίζει, να σκαλίζει, να δημιουργεί, να χορεύει, να παντρεύεται, να γλεντά αλλά ακόμα ακόμα , να πολεμά.

3. Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Ένας άλλος ωραίος, δικός μας άνθρωπος ήταν καλεσμένος σε μια από τις εκπομπές.

Ο Καραγκιόζης .

Αυτός ο δαιμόνιος τύπος, εκπρόσωπος κάποιου Έλληνα που κάποτε υπήρξε ταλαίπωρος, που ήξερε όμως, με τα πολλά, να κάνει το όνειρο πραγματικότητα, και χάρη σ' αυτό επιβιώνει.

Και που μετά από δύο αιώνες περίπου, ο Καραγκιόζης έφτασε στο ανώτατο σκαλοπάτι ης πολιτισμικής του καταξίωσης

Στην τελετή έναρξης των ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας, πλάι στις φιγούρες που κοσμούσαν τα αρχαία αγγεία, πλάι στους βυζαντινούς αυτοκράτορες, εκπρόσωπος αυτός μιας σχετικά πρόσφατης νεοελληνικής εποχής, ως ισότιμο μέλος της παρέας τους.

Μαζί του ήταν ο Γιάνναρος, πιστός και εμπνευσμένος σύντροφος του Καραγκιόζη, ο παλαίμαχος Καραγκιοζοπαίχτης, πάντοτε πρόθυμος να στήσει και να ζωντανέψει τον ονειρικό κόσμο του πρωταγωνιστή, καμωμένο από χαρτόνια, δέρματα, σκιές και φως.

4.ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΕ ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (ΓΑΝΝΑΔΙΟ, ΜΟΛΙΣΤΑ, ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ)

Μια από τις ωραίες στιγμές της πορείας μας ήταν το οδοιπορικό μας σε μερικά από τα χωριά των μεγάλων μαστόρων της πέτρας.

ΣΤΑ ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ του Γανναδιού, της Μόλιστας και του Μοναστηριού.

Με τα όμορφα σπίτια και σοκάκια, τις εκκλησιές και τις πλατείες, τα τραγούδια και τους χορούς.

Και μέσα από τη χαρά της ψυχής που γνώριζε τέτοιους τόπους, είχαμε και τη συγκυρία εκείνες τις μέρες των γυρισμάτων να βγάζουν και τα τσίπουρα, οι φίλοι που μας φιλοξένησαν, οπότε το καλό ήταν διπλό. Και αν προσθέσουμε και την ορχήστρα του Κώστα Χαλκιά στο στούντιο, έ τότε οι μέρες εκείνες ήταν γεμάτες από Ήπειρο.

5. ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΔΕΞΙΟΤΕΧΝΕΣ -ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΓΓΑΣ

Με Έλληνες μουσικούς δεξιοτέχνες και το Γιώργο Μάγγα, ένα από τους πιο προβεβλημένους από τα ελληνικά ΜΜΕ καλλιτέχνες, ήταν η συνάντησή μας κάπου εκεί κοντά στα Χριστούγεννα.

Έναν χαρισματικό και ιδιόρρυθμο δεξιοτέχνη του κλαρίνου.

Μας είπε για τη ζωή του, το κλαρίνο, τη σχέση της Παράδοσης με τους νέους και την καριέρα του σε Ελλάδα και εξωτερικό και έπαιξε για μας.

Και όλα αυτά με τον δικό του χαριτωμένο τρόπο.

6. ΖΙΤΣΑ- ΣΤΗ ΓΗ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ

Μια ζεστή εικόνα ήταν αυτή που έμεινε από την περιήγησή μας στη Ζίτσα, την Ηπειρώτικη γη του κρασιού.

Οι κυρίες του Συλλόγου Γυναικών της Ζίτσας, ένα αξιόλογο και δυναμικό σύνολο με ποικίλες δράσεις στον κοινωνικό και πολιτιστικό τομέα, μας υποδέχτηκαν με εκείνη τη ξεχωριστή Ηπειρώτικη ζεστασιά και αφού φάγαμε, ήπιαμε και τραγουδήσαμε μιλήσαμε για τους λόγους που κάνουν εκείνο τον τόπο ξεχωριστό.

Την Ιστορία του, την πορεία του στο χρόνο σε πολλούς τομείς, μάθαμε για το αμπέλι και την παραγωγή του κρασιού, για την τοπική παραδοσιακή φορεσιά, το γάμο και τόσα άλλα.

Παράλληλα γνωρίσαμε το καινούριο εκδοτικό τους εγχείρημα, το διπλό cd με τραγούδια της περιοχής και ένα έξοχο βιβλίο που το συνοδεύει τα οποία επιμελήθηκε και κατέγραψε ο κ Βασίλης Ράπτης.

Από αυτό μας τραγούδησαν και τραγούδια της περιοχής, φορώντας της ωραίες φορεσιές τους.

7. ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΙΤΣΑ ΚΑΙ ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Στο τομέα της καταγραφής εθίμων, εκεί στις Απόκριες πήγαμε στην Καρίτσα του νομού Ιωαννίνων.

Από τα τόσα ωραία που έχει να πει και να δώσει το χωριό εμείς τους ζητήσαμε να μάθουμε και να ζήσουμε για λίγο ...τις Απόκριες της περιοχής.

Αιτία ήταν και το πολύ σημαντικό διπλό cd του συλλόγου σε επιμέλεια του κ. Νίκου Νούσια, όπου οι κυρίες του Συλλόγου ερμηνεύουν τραγούδια από διάφορες πτυχές της ζωής (του γάμου, της αγάπης, ιστορικά κα).

Μαζί με την ... ουσιαστική γνωριμία μας και με την παραδοσιακή μαγειρική, που φρόντισαν να μας την γνωρίσουν οι οικοδέσποινες της εκπομπής, κυρίες του συλλόγου και ο Πρόεδρός τους, η παρέα μας εμπλουτίστηκε με την κουμπανία των Καραγιάννηδων και τον κ. Μ. Μιχόπουλο, κάνοντάς τα όλα πιο ωραία.

Και είχαμε πει από την αρχή πως «για ότι πούμε και δεν πούμε δεν θα παρεξηγηθούμε».

Γιατί αυτή την περίοδο λέμε πολλά, και τα περισσότερα από αυτά δεν θα ξαναειπωθούν δημόσια για όλη τη χρονιά.

Παράλληλα στην εκπομπή έγινα αναφορά γενικότερα για τις Απόκριες, την προέλευση του εθίμου από την αρχαιότητα ως σήμερα, όπως και το πώς γιορτάζεται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

8. Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Στο τομέα της γνωριμία μας με στοιχεία του Λαϊκού Πολιτισμού άλλων περιοχών της Ελλάδας, είχε σειρά η Κρήτη.

Τόπος που λέξεις όπως λεβεντιά, άγριο τοπίο, αγάπη και πάλεμα για τη ζωή, δίψα για χορό και τραγούδι, βρίσκουν κοινή εφαρμογή όπως και στην Ήπειρο.

Καλεσμένοι οι «Κουρήτες» του Ρεθύμνου και αρωγοί στην προσπάθεια προσέγγισης του τόπου ο Σύλλογος Κρητών Ηπείρου.

Το κρητικό μαχαίρι, οι μαντινάδες, ο Πεντοζάλης με το Μαλεβιζιώτη, η βεντέτα αλλά και η συνεισφορά των Κρητικών στην απελευθέρωση της Ηπείρου ήταν μόνο μερικά από τα στοιχεία που προστέθηκαν στις γνώσεις μας εκείνη τη μέρα.

9. ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΓΙΟΡΤΕΣ ΣΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΑ ΓΥΡΙΣΜΑΤΑ

Σε έθιμα και γιορτές που λάμβαναν ή λαμβάνουν χώρα στη διάρκεια του Χρόνου στην ελληνική παραδοσιακή αγροτική κοινωνία συναντήσαμε την ?νοιξη.

Και τα γνωρίσαμε ή θα τα ξαναείδαμε μέσα από μια χορευτική παράσταση.

Από τους χορευτές του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Ιωαννιτών

Μιλήσαμε και γνωρίσαμε έθιμα και γιορτές που πραγματοποιούνταν σε συγκεκριμένες στιγμές του χρόνου και που επαναλαμβάνονταν στην ώρα τους πάντα έχοντας ζωτική σημασία για τους ανθρώπους.

Και τότε ο Χρόνος (Ώρες) στη διάρκεια της Ημέρας και οι Ημέρες στη διάρκεια του Χρόνου (Έτους), είχαν μια διαφορετική, πιο ανθρώπινη έννοια για αυτούς.

Ήταν η εποχή που ο χρόνος είχε τις πραγματικές του διαστάσεις, ξεχώριζαν οι τέσσερις εποχές και η ίδια η ζωή εξαρτιόνταν από την ομαλή διαδοχή τους.

Από το αν ο ήλιος, η βροχή, το χιόνι, θα έρθουν στην ώρα τους.

Για να καλλιεργηθεί η γη και να καρποφορήσει ώστε να συνεχιστεί η ίδια η ζωή.

Και μετά να γίνει το πανηγύρι, να γίνουν τα καινούρια προξενιά, να δοθεί η ευκαιρία για μια από τις ελάχιστες οργανωμένες στιγμές διασκέδασης των ανθρώπων και να συνεχιστεί η ίδια ή ζωή.

Είδαμε επίσης πως αυτά τα παραδομένα στοιχεία περνούν στη σημερινή γενιά.

Για το αν μπορούν οι νέοι του 21ου αιώνα να χορέψουν το γεγονός του 19ου ή του 2ου αιώνα, να το τραγουδήσουν και να το αναπαραστήσουν.

Η «ΠΕΡΠΑΡΟΥΣΑ» για να έρθει βροχή , ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ «ΡΟΥΜΠΑΝΑΣ» από την Ανατολική Ρωμυλία, ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΣΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ «ΤΟΥ Π'ΛΟΥ» (του πηλού) στην Κοιλάδα του ποταμού Καλαμά, η «ΑΙΩΡΑ» των αρχαίων ή η δική μας «ΚΟΥΝΙΑ» με το μαγικοθρησκευτικό της περιεχόμενο, πανηγύρια όπως αυτά της ΚΟΝΙΤΣΑΣ και ο «ΞΕΦΛΟΣ» του καλαμποκιού ήταν τα έθιμα που μας ξενάγησαν οι χορευτές του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Ιωαννιτών μέσα από την παράστασή τους.

10. ΟΙ ΧΑΛΚΙΑΔΕΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ (ΛΑΚΗΣ ΧΑΛΚΙΑΣ)

Μια από τις μεγαλύτερες παραδοσιακές μουσικές οικογένειες, και όχι μόνο, της Ηπείρου ήταν το θέμα μας σε μια από τις εκπομπές της 5ης χρονιάς.

Αυτής των Χαλκιάδων.

Προσκεκλημένος μας ένας από τους τελευταίους σημαντικούς εκπροσώπους της.

Ο κ. Λάκης Χαλκιάς,

Ο ερμηνευτής του λαϊκού και έντεχνου τραγουδιού με τις συνεργασίες του Θεοδωράκη, του Μαρκόπουλου και τόσων άλλων και από την άλλη ο συνεχιστής των περίφημων Χαλκιάδων και αναπόφευκτα, ο γιος του μεγάλου Τάσου Χαλκιά.

Σεμνός και μετρημένος όπως όλοι οι σημαντικοί άνθρωποι, μας ξεδίπλωσε την ιστορία τη δική του και της οικογενείας του εκεί στην πάντα φιλόξενη αίθουσα της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών.

11. ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΤΩΝ ΛΑΩΝ- ΤΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΩΝ SUR

Μουσικές των λαών συναντήσαμε κάποια στιγμή, ανοίγοντας λίγο αυτόν του θαυμαστό παγκόσμιο δρόμο της μουσικής, σε πιο μάκρυνες μεριές από την Ελλάδα.

Συνοδοιπόρος μας το Συγκρότημα των «SUR» και συνδετικός μας κρίκος ο Ηπειρώτης μουσικός κ. Γιώργος Ευαγγέλου.

Παράξενα και όμορφα τραγούδια, μουσικοί και όργανα διαφόρων περιοχών, γνωριμία με το overtone τραγούδι και τόσα άλλα.

12. ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΔΕΞΙΟΤΕΧΝΕΣ -ΠΕΤΡΟΛΟΥΚΑΣ ΧΑΛΚΙΑΣ

Η πρωτοχρονιά είχε μια ξεχωριστή νότα.

Η μάλλον πολλές ξεχωριστές και γλυκές νότες.

Δημιουργός τους ο Πετρολούκας Χαλκιάς, ένας από τους πραγματικούς ακρογωνιαίους λίθους της Ηπειρώτικης Παραδοσιακής Μουσικής.

Μια σημαντική στιγμή και για την εκπομπή.

Μας ξετύλιξε το νήμα της πορείας της ζωής του, που δεν ήταν πάντα στρωμένη με λουλούδια όπως σήμερα, αλλά ακούγονταν σαν παραμύθι με τον τρόπο που την παρουσίασε και μετά έπαιξε κλαρίνο με την ορχήστρα του.

Η καλύτερα δημιούργησε μουσική για όλους μας.

13. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

Η Σμύρνη ειδικότερα με την Μικρά Ασία γενικότερα ήταν το κύριο θέμα μιας από τις εκπομπές του ανοιξιάτικου κύκλου.

Αφού, εκτός άλλων, οι μικρασιάτες έχουν συνδέσει την παρουσία τους έντονα με την εξέλιξη του τόπου που ζούμε.

Ένα κομμάτι του ελληνισμού, που σημαίνει πολλά για την ιστορία και την πορεία της Ελλάδας γενικότερα.

Με πολιτισμό, με πλούτο, με μόρφωση, με σημαντικές προσωπικότητες σε πολλούς τομείς.

Και με μια εξέλιξη που μόνο ανατριχίλα, θλίψη και οργή μας προκαλεί η ανάμνησή της.

Όμως στην εκπομπή εκείνη θέλαμε να εστιάσουμε την προσέγγισή μας στη λάμψη που εξέπεμπε ο τόπος, χωρίς φυσικά να παραλείψουμε και ορισμένα στοιχεία που αφορούν στην καταστροφή του

Προσκεκλημένοι μας ήταν η Ορχήστρα του Δημοτικού Ωδείου Ιωαννίνων και ο μαέστρος της κ Δημήτρης Παππάς.

14. ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΔΕΞΙΟΤΕΧΝΕΣ -ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΩΤΟΣ

Στην εκπομπή προσκεκλημένος ήταν ένας μουσικός που είχα την χαρά να τον γνωρίσω σε μια συνεργασία μας στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στην Πορτογαλία.

Αυτό που με είχε εντυπωσιάσει τότε στις καθημερινές συζητήσεις που κάναμε ήταν η συνέπεια και η τελειομανής προσήλωσή του στις αρχές του, όπως η αντιμετώπιση απέναντι στη μουσική που να διακρίνεται από βαθιά γνώση και απαρέγκλιτη συνέπεια.

Παράλληλα χαρακτηριστικό ήταν το χιούμορ και η θυμοσοφία του.

Πάντως μετά από αυτή την πρώτη γνωριμία, συναντηθήκαμε πολλές φορές, γνωριστήκαμε καλύτερα και ξανασυνεργαστήκαμε, όπως και στην εκπομπή.

Είναι ένας από τους σημαντικότερους λαουτιέρηδες της χώρας.

Ο κ. Χρήστος Ζώτος.